Urlop rodzicielski — zmiany w 2023 roku

[:pl]

[:]

SPIS TREŚCI

• Co to jest urlop rodzicielski?
• Urlop rodzicielski a urlop macierzyński
• Urlop rodzicielski — komu przysługuje?
• Kiedy udziela się urlopu rodzicielskiego?
• Jak złożyć wniosek o urlop rodzicielski?
• Uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego
• Wymiar urlopu rodzicielskiego
• Zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego
• Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą

Co to jest urlop rodzicielski?

Pracownikowi przysługuje urlop rodzicielski po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Aby spełnić warunki do jego otrzymania, konieczne jest zatrudnienie na umowę o pracę lub dobrowolne opłacanie składek chorobowych do ZUS-u. Chociaż urlop ten dotyczy obu rodziców, nie jest przyznawany automatycznie. Należy złożyć odpowiedni wniosek i dopełnić kilku formalności. Jego długość zależy od liczby urodzonych dzieci podczas porodu. Urlop ten ma na celu zapewnienie opieki i wychowanie dziecka. Rodzice mogą z niego skorzystać po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.

Aby otrzymać przyznanie, należy złożyć wniosek w formie elektronicznej lub pisemnej.
Po wprowadzeniu nowelizacji Kodeksu Pracy w kwietniu pracownik ma możliwość złożenia wniosku o urlop rodzicielski. Przyznawany jest on jednorazowo lub może być podzielony na maksymalnie 5 części. Urlop ten powinien być wykorzystany najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko, dla którego jest składany wniosek, kończy 6 lat życia.

Urlop rodzicielski a urlop macierzyński

Są to dwa różne pojęcia związane z prawem pracy i opieką nad dzieckiem. Oto kluczowe różnice między nimi:

• Urlop rodzicielski dotyczy zarówno ojca, jak i matki dziecka, dając im możliwość skoncentrowania się na opiece i wychowaniu swojego potomstwa. Natomiast urlop macierzyński jest przysługujący tylko matce dziecka i zapewnia czas potrzebny na regenerację po porodzie oraz opiekę nad noworodkiem.
• Urlop rodzicielski jest zazwyczaj krótszy niż urlop macierzyński. Urlop rodzicielski może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. Natomiast urlop macierzyński może być znacznie dłuższy i często obejmuje okres przed i po porodzie, sięgając nawet kilkunastu miesięcy.
• W przypadku urlopu macierzyńskiego, matka dziecka często otrzymuje zasiłek macierzyński lub inne formy wsparcia finansowego, które mają na celu częściowe lub pełne pokrycie utraconych dochodów w związku z nieobecnością w pracy. W przypadku urlopu rodzicielskiego, świadczenia finansowe mogą być różne.
• Rodzicom przysługuje możliwość częściowego przeniesienia urlopu rodzicielskiego w zależności od ich decyzji i umowy między nimi. Przyznawany matce urlop macierzyński nie może być przeniesiony na inną osobę.
• W przypadku urlopu macierzyńskiego pracownik często musi przedstawić odpowiednie dokumenty medyczne potwierdzające ciążę i poród. Natomiast urlop rodzicielski może wymagać dodatkowych dokumentów lub zgłoszeń związanych z opieką nad dzieckiem.

Urlop rodzicielski — komu przysługuje?

Urlop rodzicielski przysługuje obu pracującym rodzicom dziecka. Każdy z nich ma prawo do 9 tygodni urlopu i nie można go przenieść na drugiego z rodziców. Jeśli jeden z rodziców wykorzysta pełne 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, pozostały czas urlopu rodzicielskiego dla drugiego rodzica zostanie skrócony o tę samą liczbę tygodni.

Przykład: Jeśli ojciec dziecka wykorzysta pełne 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, matka dziecka będzie mogła skorzystać z pozostałych maksymalnie 32 tygodni urlopu (41 tygodni – 9 tygodni = 32 tygodnie). Podobnie jest w przypadku matki dziecka.

W momencie, gdy nie wykorzystają swojego prawa do urlopu to dni przepadną.

Nowe przepisy przewidują, że pracownicy będą mieli możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego w dowolnym terminie, jednak nie dłużej niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat, i nie więcej niż w 5 częściach.

Celem tych zmian jest zapewnienie, że każdy rodzic dziecka skorzysta co najmniej z dwóch miesięcy urlopu rodzicielskiego, głównie w celu zachęcenia ojców do skorzystania z przysługującego im prawa do tego urlopu.

Kiedy udziela się urlopu rodzicielskiego?

Udzielić urlopu rodzicielskiego można po zakończeniu urlopu rodzicielskiego. Można go udzielić przy urodzeniu i adopcji dziecka.

Urlop można wykorzystać:

• w całości przez jednego z rodziców
• przez obojga rodziców — czas skorzystania z urlopu sumuje się, ale nie może przekroczyć przy jednym dziecku 41 tygodni, a przy więcej niż jednym 43 tygodni,
• w częściach lub na zmianę przez obojga rodziców, którzy mogą podzielić się nim między sobą.

Czytaj też: Praca zdalna uregulowana w Kodeksie pracy 2023

Czytaj też: Kontrola trzeźwości — nowelizacja kodeksu pracy

Jak złożyć wniosek o urlop rodzicielski?

Istnieją dwie możliwości, aby wniosek o urlop został przyjęty. Pisemny wniosek lub elektroniczny można złożyć bezpośrednio u pracodawcy lub w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (w przypadku przedsiębiorcy). Wniosek powinien być dostarczony 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z całości lub części urlopu rodzicielskiego.

Uniezależnienie prawa do urlopu rodzicielskiego od wykorzystania urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego

Nowe zmiany wprowadzone w Kodeksie Pracy umożliwiają skorzystanie z urlopu rodzicielskiego, bez względu na to czy wcześniej korzystano z urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu. Ma to znaczenie z punktu widzenia pracownika- ojca. Matka zaraz po porodzie korzysta z urlopu macierzyńskiego, a ojciec może skorzystać z urlopu rodzicielskiego.

Osoby, które przyjęli dziecko (podjęły się adopcji) również mogą złożyć wniosek o urlop rodzicielski. Aby otrzymać ten urlop, należy złożyć wniosek zgodnie z zasadami dotyczącymi urlopu macierzyńskiego, nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie oraz po złożeniu wniosku do sądu opiekuńczego w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza.

Wymiar urlopu rodzicielskiego

Nowelizacja Kodeksu Pracy wydłużyła czas trwania urlopu rodzicielskiego. Zależy on jednak od liczby urodzonych dzieci przy jednym porodzie. Aktualnie urlop rodzicielski wynosi:

• 41 tygodni — przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie
• 43 tygodni — przy urodzeniu większej liczby dzieci przy jednym porodzie

W przypadku dziecka z zaświadczeniem, które stwierdza ciężkie, nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu rodzice mają prawo do dłuższego wymiaru urlopu rodzicielskiego:

• 65 tygodni — przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie
• 67 tygodni — przy urodzeniu większej liczby dzieci przy jednym porodzie

Osoby, które adoptowały dziecko do 14 roku życia mogą wykorzystać urlop rodzicielski w takim samym wymiarze jak przy normalnym porodzie. Podobnie jest przy adopcji dziecka z zaświadczeniem, które stwierdza ciężkie, nieodwracalne upośledzenie lub nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu

W przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, wymiar urlopu pozostaje bez zmian. Urlop w takim wymiarze przysługuje dla dzieci w wieku 7 lub 10 lat.

Zasiłek za okres urlopu rodzicielskiego

Ile wyniesie zasiłek dla rodzica, który skorzysta z dodatkowych tygodni urlopu rodzicielskiego?

Przy korzystaniu z urlopu rodzicielskiego można pobierać zasiłek macierzyński w wysokości:

• 70 % – podstawy wymiaru zasiłku za cały okres urlopu rodzicielskiego (dotyczy również ojca za okres nieprzenoszalnej 9 tygodniowej części urlopu)
• 81,5 % – jeśli kobieta złoży wniosek nie później niż 21 dni po porodzie.

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą

Pracownik ma możliwość łączenia urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udziela tego urlopu, w wymiarze nieprzekraczającym połowy pełnego wymiaru czasu pracy. W takiej sytuacji urlop rodzicielski jest udzielany proporcjonalnie do pozostałej części wymiaru czasu pracy. Pracownik, chcący podjąć pracę w tym okresie, powinien złożyć wniosek w formie papierowej lub elektronicznej nie krócej niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.

Pracodawca musi uwzględnić ten wniosek, chyba że nie ma takiej możliwości ze względu na organizację pracy lub rodzaj wykonywanej pracy. Jeśli pracodawca odmawia uwzględnienia wniosku, to ma obowiązek poinformować pracownika o przyczynie odmowy w formie papierowej lub elektronicznej w ciągu 7 dni od otrzymania wniosku.

Gdy pracownik decyduje się na łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który udziela tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego zostaje wydłużony proporcjonalnie do czasu pracy, jaki pracownik wykonuje podczas korzystania z urlopu lub jego części. Jednakże łączny wymiar urlopu nie może on przekroczyć:

• 82 tygodnie — w przypadku urodzenia jednego dziecka podczas porodu
• 86 tygodni — w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas porodu

Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą — zaświadczenie o chorobie

W przypadku, gdy rodzic dziecka, posiada zaświadczenie, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, i decyduje się na łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, wymiar urlopu rodzicielskiego zostaje wydłużony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, jaki pracownik wykonuje podczas korzystania z urlopu lub jego części. Nie może być on dłuższy niż:

• 130 tygodni — przy urodzeniu jednego dziecka podczas jednego porodu
• 134 tygodnie — przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu

Należy pamiętać, że pracodawca jest zobowiązany uwzględnić wniosek pracownika. Urlopu rodzicielskiego udziela się wtedy, gdy pracownik zdecyduje się na jego wykorzystanie. Przysługuje on każdej osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę. Urlop rodzicielski należy do tygodni płatnego urlopu. Wymiar urlopu przysługuje łącznie obojgu uprawnionym i zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Można wykorzystać część przysługującego urlopu lub całość. W przypadku wykorzystania części, pozostałą część urlopu można przekazać ojcu, ale tylko, gdy matka z niego zrezygnuje.