Nepotyzm w pracy — czy jest groźny dla firmy?

[:pl]

[:]

SPIS TREŚCI

• Nepotyzm-definicja
• Nepotyzm w pracy — jakie są przejawy?
• Nepotyzm w Polsce
• Przykłady nepotyzmu w polityce, biznesie, kulturze
• Nepotyzm w pracy — jakie są skutki?
• Nepotyzm w świetle prawa — czy nepotyzm to przestępstwo?
• Nepotyzm a kumoterstwo — czym się różni?
• Jak walczyć z nepotyzmem w pracy?

Nepotyzm — co to jest?

Nepotyzm to słowo, które pochodzi od łacińskiego słowa «nepos», czyli «potomek». Oznacza faworyzowanie krewnych, znajomych w miejscu pracy. Przykładem jest zatrudnianie po znajomości, przyznawanie podwyżek lub awansów członkom rodziny. W pewnym sensie jest to rodzaj korupcji, czyli nadużycia stanowiska publicznego w celu uzyskania korzyści dla siebie.

Na początku odnosiło się do uprzywilejowanego traktowania krewnych przez papieży, kardynałów kościoła w średniowieczu. Przyznawali swoim krewnym fortuny, które pochodziły ze środków publicznych. Znanym przykładem jest papież Kalikst III z rodziny Borgia, który uczynił kardynałami dwóch swoich siostrzeńców. Jeden z nich został później papieżem Aleksandrem VI, który był jednym z najbardziej skorumpowanych papieży w historii. Brata swojej kochanki mianował kardynałem, a ten później został papieżem Pawłem III.

Współcześnie nepotyzm powszechny jest w krajach Trzeciego Świata, w których panuje dyktatorski reżim. Kojarzy się głównie ze środowiskiem politycznym, ale nie oznacza, że przypadki nepotyzmu nie pojawiają się w innych krajach, czy sytuacjach.

Nepotyzm w pracy — jakie są przejawy?

Problem nepotyzmu w pracy jest zjawiskiem bardzo częstym, które może wystąpić w każdej firmie i organizacji. Przejawy nepotyzmu w miejscu pracy mogą obejmować:

• awansowanie i wprowadzanie podwyżek dla osób spokrewnionych lub znajomych. Jest to bardzo krzywdzące dla osób, które przysługują się w firmie i od lat czekają na awans.
• zatrudnianie członków rodziny, bez kompetencji, doświadczenia ani wykształcenia potrzebnego do wykonywania danego stanowiska. Przyjęta zostaje osoba po znajomości, a nie najlepszy kandydat nadający się do pracy.
• faworyzowanie krewnych lub znajomych w miejscu pracy, przyznając dodatkowe premie lub ulgi w postaci krótszego dnia pracy.
• unikanie odpowiedzialności za złe wyniki lub niewłaściwe zachowanie ze strony krewnych lub znajomych pracowników.

Nepotyzm w Polsce

Badania stworzone w 2009 r. przez CBOS wykazały, że aż 87% Polaków uważa, że na stanowiska urzędnicze, bankowe, czy różnego rodzaju spółki zatrudnia się po znajomości. Według raportu NIK z 2010 r., aż 3/4 rekrutacji do usług publicznych była źle przeprowadzana, ponieważ obsadzano swoich krewnych i znajomych. Nepotyzm w administracji to problem, który budzi poważne obawy społeczne i zagraża zaufaniu do państwa i instytucji publicznych. Już wtedy duży procent Polaków uważała, że w Polsce występuje nepotyzm. Patrząc na nowsze badania Światowy Barometr Korupcji z 2021 r. wykonane przez Transparency International wskazują one, że prawie 72% Polaków wierzy, że korupcja w Polsce to duży problem. Zaś na pytanie: «Czy, aby uzyskać dostęp do usług publicznych korzystałeś z formy kumoterstwa/ nepotyzmu» aż 37% Polaków odpowiedziało «tak». Jak widać, w Polsce od dawna istnieje problem z zaufaniem do urzędów.

Czytaj też: Słownik HR — jakie pojęcia trzeba znać?

Czytaj też: Pracownik do wynajęcia — leasing pracowniczy

Przykłady nepotyzmu w polityce, biznesie, kulturze

Poniżej przedstawiamy przykłady nepotyzmu na świecie w obszarze polityki, biznesu i kultury:

• John F. Kennedy powołał swojego brata, Roberta Kennedy’ego, na stanowisko prokuratora generalnego Stanów Zjednoczonych, a swojego szwagra na pierwszego dyrektora Korpusu Pokoju.
• Francis Ford Coppola, który był reżyserem Ojca Chrzestnego, obsadzał w swoim filmie swoje dzieci: Sofię Coppolę, Nicolasa Cage’a, Jasona Schwartzmana.
• Donald Trump obsadził swoją córkę i jej męża swoimi doradcami w Białym Domie, mimo że w Stanach Zjednoczonych istnieje ustawodawstwo, które ma ograniczać takie sytuacje.
• W Korei Północnej po rządach Kim Ir Senie, władzę przejęli jego synowie: Kim Dzong II i Kim Dzong Un.
• Bill Clinton zatrudnił swoją żonę i córkę na wysokich stanowiskach państwowych i w fundacji.

Nepotyzm w pracy — jakie są skutki?

Praktyka nepotyzmu w firmach ma negatywny wpływ na środowisko pracy oraz na społeczeństwo. Prowadzi do większych różnić między ludźmi, które utrudniają awans zawodowy innym zasłużonym pracownikom. Potęgują również biedę dla tych, którzy mają mniej pieniędzy. Konsekwencją nepotyzmu może być również zły wpływ na przedsiębiorstwo. Jeśli zatrudnia się swoich krewnych bądź znajomych bez względu na ich kompetencje zawodowe, może to prowadzić do strat finansowych dla firmy. Nieetyczny nepotyzm źle wpływa również na pracowników w firmie, prowadzi do braku zaufania dla pracodawcy, spadku zaangażowania, motywacji do pracy, większego stresu i trudności ze zdobywaniem nowych umiejętności.

W miejscach, w których występuje nepotyzm, częściej powstają konflikty, więcej się plotkuje, nie stawia się na współpracę, tylko rywalizację. Takie negatywne konsekwencje nepotyzmu mogą prowadzić do niższej wydajności pracy, a nawet do mobbingu. Firmy mogą mieć problem z większą rotacją pracowników oraz złym wizerunkiem firmy, przez co będzie mniej chętnych kandydatów do pracy w przyszłości.

Co można jeszcze zaliczyć do skutków nepotyzmu?

• trudności w komunikacji zespołu
• donoszenie na innych pracowników
• brak poczucia sprawiedliwości w zespole
• przypisywanie sobie czyichś osiągnięć
• obniżenie dochodów dla firmy
• konieczność ciągłej rekrutacji przez ciągłe odejścia pracowników

Czytaj też: Toksyczni ludzie w pracy — jak sobie z nimi radzić?

Nepotyzm w świetle prawa — czy nepotyzm to przestępstwo?

Prawo pracy mówi, że wszyscy powinni być równo traktowani w zatrudnieniu, a jeśli tak nie jest, to możemy mówić o dyskryminacji, która jest nielegalna. Nikt w miejscu pracy nie powinien być faworyzowany podczas obsadzania stanowisk i awansowania. Nepotyzm w administracji w naszym kraju jest zakazany, ale przepisy nie są precyzyjne i pozwalają na nadużycia. Powszechnie uważany jest za rodzaj korupcji, ale nie jest traktowane jako przestępstwo. Mimo że istnieje zakaz, to nie ma żadnych kar przewidzianych w przypadku łamania przepisów.

Według prawa osoby spokrewnione mogą pracować w tym samym urzędzie, ale nie może istnieć między nimi podległość służbowa. To oznacza, że osoby sobie bliskie, nie powinny być w relacji kierownik — pracownik. W firmach prywatnych istnienie podległości służbowej może być rozpatrywana poprzez analizę przepisów wewnętrznych, np. regulaminu pracy.

Nepotyzm podlega karze, jeśli staje się przyczyną mobbingu, dyskryminacji, czy łamania praw pracowniczych. Pracownik może zgłosić ten fakt do Państwowej Inspekcji Pracy. Skargę można zgłosić stacjonarnie, bądź przez elektroniczny formularz. Jeśli dyskryminacja występuje również u innych pracowników, można sprawę zgłosić do sądu pracy.

Czym różni się nepotyzm od kumoterstwa?

Praktyka nepotyzmu polega na obsadzaniu stanowisk osobami spokrewnionymi, czyli np. rodziną. Kumoterstwo zaś to termin odnoszący się do faworyzowania w pracy osób niespokrewnionych, a np. bliskich znajomych. Jest to termin znacznie szerszy od nepotyzmu, ponieważ odnosi się nie tylko do krewnych, a głównie przyjaciół i znajomych.

Jak walczyć z nepotyzmem w pracy?

Walka z nepotyzmem w pracy jest trudna i zależy od tego, kto go zapoczątkował w danej organizacji. Jeśli pracownicy widzą, że w firmie dochodzi do nepotyzmu, faworyzowania przez innych pracowników, mogą oni zwrócić się z tym problemem do prezesa firmy. Sytuacja jednak komplikuje się, jeśli to prezes wprowadza nepotyzm do swojej organizacji. Wtedy zostaje jedynie nagłośnienie sprawy lub zgłoszenie pracodawcy, że dopuszcza się dyskryminacji bądź łamania praw pracowniczych.

W celu walki z nepotyzmem w pracy można zastosować kilka strategii:

• Stworzenie jasnych i sprawiedliwych zasad rekrutacji i awansów — ustalenie obiektywnych kryteriów wyboru kandydatów na stanowiska bądź stworzenie jasnej ścieżki awansu może pomóc zapobiec nepotyzmowi.
• Promowanie transparentności — dbanie o to, aby proces rekrutacyjny i awansów był transparentny i udokumentowany, może ograniczyć możliwość preferowania krewnych lub znajomych.
• Szkolenia dotyczące różnorodności i dyskryminacji — edukowanie pracowników na temat różnych form dyskryminacji, w tym nepotyzmu, może podnieść świadomość i zachęcić do przeciwdziałania takim praktykom.
• Kultura organizacyjna oparta na zasadach — budowanie kultury organizacyjnej opartej na uczciwości, równości szans i sprawiedliwości może ograniczyć tolerancję wobec nepotyzmu.

Występowanie nepotyzmu i kumoterstwa stało się na tyle powszechne na całym świecie, że jest uważane za aspekt nieetyczny. Opinia na temat nepotyzmu wśród większości jest negatywna, ponieważ kojarzona jest z brakiem zaufania dla pracodawców, urzędów. Osoby zaangażowane mogą poczuć się wykluczone na rzecz zatrudniania osób spokrewnionych bądź znajomych.

Sprawdź też: Culture book, czyli księga kultury organizacji — dlaczego warto?