Rodzaje umów o pracę w Polsce

Obecnie pracodawca może ze swoim pracownikiem zawierać umowę o pracę w różnej formie. Dzięki temu obie strony umowy mogą między sobą określić i dopasować warunki pracy. Jakie są rodzaje umów o pracę? Jakie są pozostałe formy zatrudnienia? Jak wygląda wypowiedzenie umowy?

SPIS TREŚCI

• Podstawowa forma zatrudnienia
• Rodzaje umów o pracę w Polsce – podstawowy podział
• Umowa o pracę
  • Umowa o pracę na okres próbny
  • Umowa o pracę na czas określony
  • Umowa o pracę na czas nieokreślony
    • Czym się różni umowa o pracę na czas określony od umowy na czas nieokreślony?
• Umowa o pracę na zastępstwo
• Inne pracownicze formy zatrudnienia pracownika
• Sposoby rozwiązania umowy o pracę
  • Jak długo trwa okres wypowiedzenia?

---

Podstawowa forma zatrudnienia

Czym jest forma zatrudnienia? Otóż forma zatrudnienia to nic innego jak grupy umów o pracę, które łączą pracownika z daną firmą. W ramach formy zatrudnienia pracownik wykonuje dla przedsiębiorstwa określone zadania, za co otrzymuje zapłatę.

Można wyróżnić 2 rodzaje form zatrudnienia:

• pracownicze formy zatrudnienia – do tej grupy należą wyłącznie umowy nawiązujące stosunek pracy, czyli stosunek prawny definiowany przez art. 22. kodeksu pracy. To jedyne umowy, co do których mają zastosowanie przepisy wspomnianego kodeksu.
• niepracownicze formy zatrudnienia – czyli wszystkie umowy nawiązane na podstawie prawa cywilnego lub prawa handlowego; do tej grupy należą zatem tak zwane umowy cywilnoprawne. Nie obejmują ich przepisy kodeksu pracy.

Rodzaje umów o pracę w Polsce – podstawowy podział

Polskie prawo pozwala na nawiązywanie współpracy między stronami w oparciu o wiele różnych umów. Rodzaje umów można podzielić, ze względu na ramy prawne które są określone przez:

• kodeks pracy (umowę o pracę na czas nieokreślony, umowę o pracę na czas określony, umowę o pracę na okres próbny)
• kodeks cywilny (do których zaliczamy: umowę zlecenie, umowę o dzieło)
• ustawę Prawo Przedsiębiorców: (kontrakt B2B z ang. business-to-business).

Zobacz, czym jest jest umowa B2B i jakie są warunki jej zawarcia.

Umowa o pracę

Umowa o pracę zgodnie z przepisami kodeksu pracy to czynność prawna, z którą mamy do czynienia wtedy, kiedy pracodawca i pracownik złożą zgodne oświadczenia woli. Należy pamiętać, że umowę o pracę sporządza się w formie pisemnej w 2 jednakowych egzemplarzach (jeden dla pracodawcy, a drugi dla pracownika). Podpisanie dokumentu przez strony jest równoznaczne z wykonywaniem zawartych w umowie zobowiązań przez pracownika. Z kolei pracodawca jest zobowiązany do zapłaty wcześniej ustalonego wynagrodzenia za wykonaną pracę w ściśle określonym terminie. Jakie są typy umów o pracę?

Umowę o pracę dzielimy na:

• terminową (umowa o pracę na czas określony, umowa o pracę na okres próbny)
• bezterminową (umowa na czas nieokreślony).

Zasady zawierania i rozwiązywania umów o pracę w Polsce reguluje Kodeks pracy.

Umowa o pracę na okres próbny

Na podstawie art. 25 § 2 Kodeksu pracy umowa na okres próbny ma na celu sprawdzić kwalifikację pracownika w celu wykonywania przez niego określonej pracy. Okres próbny najczęściej wykorzystuje się dla nowo zatrudnionej osoby w firmie, aby sprawdzić, czy wpisuje się w kulturę organizacyjną firmy i czy pracodawca wywiązuje się z deklaracji dotyczących zakresu obowiązków.

Art. 25 § 22 k.p. zobowiązuje strony do zawarcia umowy na okres próbny na maksymalnie:

• 1 miesiąc – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy,
• 2 miesiące – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący minimum 6 miesięcy i nieprzekraczający 12 miesięcy,
• 3 miesiące – w pozostałych przypadkach, także kiedy pracodawca zamierza zaoferować pracownikowi umowę na czas nieokreślony.

Przepisy nie podają minimalnego czasu obowiązywania umowy na okres próbny. To oznacza, że można ją podpisać nawet na 1 tydzień czy 2 tygodnie.

Umowa o pracę na czas określony

Umowa o pracę na czas określony to jedna z najczęściej zawieranych umów o pracę między pracownikiem a pracodawcą. To umowa terminowa, w której obie strony wskazują obopólnie przyjętą datę zakończenia stosunku pracy. Z tej formy umowy wynikają wszelkie przywileje takie jak: prawo do urlopu wypoczynkowego, zwolnienie lekarskie, czy zapewnienie płacy minimalnej.

Zawierając jakąkolwiek umowę o pracę ważny jest limit czasowy i limit ilościowy. Limit czasowy wynosi 33 miesiące, natomiast limit ilościowy 3 umowy. Oznacza to, że pracodawca może z tą samą osobą podpisać nie więcej jak 3 umowy na czas określony. Ich łączny czas obowiązywania nie powinien przekroczyć 33 miesięcy. Jeżeli któryś z limitów zostanie osiągnięty, wtedy automatycznie należy się umowa na czas nieokreślony.

To oznacza, że strony mogą zawrzeć na przykład 3 umowy, z których każda będzie trwać przez na przykład 9 miesięcy, albo 2 umowy, z których pierwsza będzie obowiązywać przez 24 miesiące, a druga przez 9 miesięcy. W pierwszym przypadku łączny czas trwania umów wyniesie 27 miesięcy, ale zostanie wykorzystany limit ilościowy. W drugim przypadku strony podpiszą tylko 2 umowy na czas określony, ale zużyją limit czasowy.

Warto zauważyć, że zmiany wprowadzone w 2023 roku do Kodeksu pracy przekształciły przepisy dotyczące umów na czas określony. Pracownicy zyskali ochronę, która wcześniej przysługiwała wyłącznie zatrudnionym na czas nieokreślony. Bez względu na rodzaj umowy, na którą zdecyduje się pracodawca, musi on uzasadnić rozwiązanie umowy, przestrzegając okresu wypowiedzenia. Nie jest wymagane wskazanie przyczyny zakończenia stosunku pracy, gdy umowa wygasa wraz z upływem okresu, na jaki została zawarta, zgodnie z art. 30 § 1 pkt 4 k.p.

Umowa o pracę na czas nieokreślony

Umowa o pracę na czas nieokreślony jest zawierana bezterminowo. Dlatego też najczęściej to właśnie ten rodzaj umowy zapewnia pracownikowi stabilność zatrudnienia. Zazwyczaj umowa na czas nieokreślony oferowana jest dla pracowników, którzy nie tylko chcą dalej rozwijać się w firmie, ale również mają doświadczenie, czy mogą pochwalić się zaangażowaniem lub sukcesami.

Warto wiedzieć, że zmiany w tym rodzaju umowy można wprowadzać za pomocą aneksu lub wypowiedzenia zmieniającego.

Czym się różni umowa o pracę na czas określony od umowy na czas nieokreślony?

Podstawowa różnica między obiema umowa jest głównie czas trwania umowy o pracę. W przypadku umowy na czas określony jest dokładnie wyznaczona data, do której pracownik pozostaje w stosunku pracy. Natomiast w przypadku pracy na czas nieokreślony – umowa trwa bez wyznaczenia końcowego czasu zakończenia umowy.

Umowa o pracę na zastępstwo

Umowa o pracę na zastępstwo jak sama nazwa wskazuje, zawierana jest w celu świadczenia pracy za innego nieobecnego pracownika. Taki rodzaj umowy najczęściej zawiera się w przypadku, kiedy następuje potrzeba zastąpienia nieobecności (usprawiedliwionej) pracownika i nieobecności długotrwałej. Z reguły stosuje się ją nie tylko w przypadku urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego, czy wychowawczego, ale także w przypadku urlopu miesiące, bezpłatnego i dłuższego zwolnienia lekarskiego.

Co ważne umowa na zastępstwo nie ma konkretnego terminu (daty) odnośnie rozwiązania umowy o pracę. Rozwiązanie umowy na zastępstwo może nastąpić nawet wcześniej. Pracodawca w żaden sposób nie musi zagwarantować osobie zastępowanej utrzymania etatu. Ponadto nie musi również oferować jej mniejszego wymiaru czasu pracy jeśli zastępowany (nieobecny) pracownik wróci.

Umowa o pracę jest szczególnym rodzajem umowy, jaki został określony kodeksie pracy ma zapewnić zastępstwo nieobecny pracownika z dokładnie uzasadnionych przyczyn. Warto pamiętać o tym, że ta forma umowy o pracę może być dowolnie przedłużona (nie ma w tym przypadku zastosowania zasady 33 miesięcy). Umowa na zastępstwo nieobecnego pracownika w żaden sposób nie chroni nawet kobiety w ciąży przed zakończeniem stosunku pracy. Jednakże co ważne – pracownik w dalszym ciągu ma prawo do ubezpieczenia społecznego i zwolnienia chorobowego.

Rodzaje umów o pracę

Inne pracownicze formy zatrudnienia pracownika

Stosunek pracy między pracownikiem, a pracodawcą nie musi zawsze opierać się na umowie o pracę. Istnieją również inne pracownicze formy zatrudnienia, wśród których wyróżniamy:

• spółdzielcza umowa o pracę – reguluje stosunek pracy między spółdzielnią a jej członkiem, do czasu zakończenia jego członkostwa w danej spółdzielni
• powołanie – w tym przypadku pracodawca dokonuje oświadczenia woli o powierzeniu konkretnej osobie danej funkcji (może to być np. poprzedzone konkursem). Może zostać nawiązane tylko w przypadkach wskazanych przez ustawę, np. powołanie zastępcy burmistrza na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych.
• mianowanie – to rodzaj współpracy, który nawiązują funkcjonariusze publiczni (policjanci, nauczyciele, sędziowie itd.)
• wybór – to nawiązanie stosunku pracy, gdy dana osoba na skutek swojego wyboru zostaje zobowiązana do wykonywania przydzielonych jej zadań w charakterze pracownika. Najczęściej taką formę współpracy możemy spotkać w organach samorządu terytorialnego, np. w odniesieniu prezydenta miasta.

Sposoby rozwiązania umowy o pracę

Jaki jest okres wypowiedzenia umowy? Umowa o pracę może zostać rozwiązana na wiele sposobów. Najczęściej w takim przypadku stosuje się porozumienie strony umowy, oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub bez zachowania okresu wypowiedzenia a także z upływem czasu, na który umowa była zawarta.

---

Jak długo trwa okres wypowiedzenia?

W przypadku umowy zawartej na czas nieokreślony lub określony wynosi:

• 2 tygodnie – okres zatrudnienia poniżej 6 miesięcy
• 1 miesiąc – okres zatrudnienia co najmniej 6 miesięcy, ale nie więcej niż 3 lata
• 3 mieniące – okres zatrudnienie powyżej 3 lat.

W przypadku umowy zawartej na okres próbny wynosi:

• 3 dni – okres zatrudnienia do 2 tygodni
• 1 tydzień – okres zatrudnienia co najmniej 2 tygodnie
• 2 tygodnie – okres zatrudnienia na 3 miesiące.