Mobbing w pracy – jak go rozpoznać i co robić?

[:pl]

[:]

SPIS TREŚCI

• Co to jest mobbing ?
• Rodzaje mobbingu
• Przejawy mobbingu
• Jakie są przykłady mobbingu?
• Jak udowodnić mobbing w pracy?
• Co może zrobić ofiara mobbingu?
• Gdzie zgłosić mobbing?
• Jak napisać zgłoszenie mobbingu?
• Jak walczyć z mobbingiem w miejscu pracy

Co to jest mobbing ?

Ze zjawiskiem mobbingu spotykamy się coraz częściej. Każde prześladowanie pracownika (nieważne czy jest długotrwałe, czy krótkotrwałe) niesie za sobą szereg różnych konsekwencji. Ma wpływ nie tylko na psychikę i zdrowie pracownika.

Warto pamiętać, że nie każde nieporozumienie, czy nie każdy konflikt w pracy są równoznaczne z występowaniem zjawiska mobbingu. Kodeks pracy wyraźnie określa, że powinno być długotrwałe zachowanie. Jest to ważne, ponieważ to osoby pokrzywdzone muszą to udowodnić. Definicja mobbingu znalazła swoje wyjaśnienie w przepisach kodeksu pracy.

Na podstawie kodeksu pracy mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Inaczej mówiąc mobbing to świadome i uporczywe nękanie psychiczne pracownika. Może mieć charakter werbalny lub niewerbalny. W konsekwencji takiego zachowania pracownik jest w złym stanie psychicznym, co przejawiaja się obniżoną samooceną, poczuciem odosobnienia, a nawet stanami lękowymi.

Rodzaje mobbingu

Rodzaje mobbingu można podzielić według zależności łączących mobbera i mobbowanego. 

Ze względu na podmiot i zachowanie mobbera, może wyróżnić:

• mobbing pionowy (ukośny) – zachodzi w relacja pracownik-szef oprawca i może występować na różnych szczeblach hierarchii zatrudnienia. W tej sytuacji mobber wykorzystuje swoją pozycję i związane z nią możliwości
• mobbing poziomy (prosty) – występuje między pracownikami na tym samym poziomie hierarchii.

Mobbing pionowy

Mobbing ten ma miejsce wtedy, gdy pracodawca jest prześladowany przez swoich współpracowników. Mimo, że zdarza się bardzo rzadko, to jednak warto o nim wspomnieć. Występuje on zazwyczaj w sytuacjach, kiedy jeden z członków zespołu dostaje awans (nie zawsze zasłużony) lub też, gdy przełożonym zostaje osoba z zewnątrz firmy.

Mobbing poziomy

Mobbing ten występuje zazwyczaj miedzy współpracownikami. Są to wrogie skierowania, jakie stosuje się do swoich kolegów/ znajomych. Ich przyczyną jest najczęściej rywalizacja, próba pokazania się w lepszym świetle, zazdrość lub po prostu osobista niechęć. Tego rodzaju zachowania tworzą dość skomplikowaną sytuację. Mimo pomocy przełożonego wobec pracownika pokrzywdzonego, może się zdarzyć, że wywoła to zupełnie odwrotny efekt niż załagodzenie konfliktu. Prześladowania, jakie wynikają ze strony innych mogą się nasilać.

Ze względu na działanie, wyróżniamy:

• mobbing bezpośredni – przejawem takiego rodzaju mobbingu są osobiste uwagi, docinki kierowane bezpośrednio do pracownika, wyśmiewanie itp. Jest to rodzaj mobbingu najczęściej spotykany
• mobbing niebezpośredni – mamy do czynienia z takich rodzajem mobbingu w sytuacji gdy mobber działa przez otoczenie ofiary, czyli rozpowiadanie nieprawdziwych opinii i donosicielstwo (ten rodzaj mobbingu występuje rzadziej i trudniej jest ustalić mobbera).

Zjawisko mobbingu niesie bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia innych. Szczególnie, gdy mamy do czynienia z tak zwanym mobbingiem pochyłym – czyli w sytuacji, kiedy pracodawca nęka swojego pracownika. Powoduje to jego odizolowanie i spadek poczucia wartości.

Ponadto możemy wyróżnić również mobbing:

• bierny
• elektroniczny
• ekonomiczny
• emocjonalny
• finansowy
• fizyczny
• odwrócony
• równoległy
• słowny
• telefoniczny
• urojony
• ukryty.

Z punktu widzenia uprawnień pracownika oraz ewentualnego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych nie ma znaczenia rodzaj stosowanego wobec niego mobbingu. Powyższe rozróżnienie ma jednak zasadnicze znaczenie dla pracodawcy, który chce podjąć działania w celu zapobieżenia zachowaniem niepożądanym i stworzyć skuteczne procedury antymobbingowe w zakładzie pracy.

Czytaj też: Urlop rodzicielski — zmiany w 2023 roku

Czytaj też: Jak zwiększyć zaangażowanie pracowników?

Przejawy mobbingu

Zgodnie z kodeksem pracy za jego przejawy uznaje się wszelkie działania, które mają na celu wywołać lęk i strach.

Działania mobbingowe dzielimy na pośrednie i bezpośrednie. Konsekwencje mobbingu są bardzo poważne. Najczęściej odczuwane są skutki emocjonalne, takie jak stres, depresja, lęk i bezradność. Ofiara może stracić poczucie własnej wartości i zaufania do samej siebie, co może prowadzić do obniżenia samooceny oraz trudności w relacjach z innymi ludźmi. Mobbing może również prowadzić do utraty pracy lub trudności w znalezieniu nowej pracy, a także do problemów zdrowotnych, takich jak choroby somatyczne, bezsenność

Jakie są przykłady mobbingu?

• stałe przerywanie wypowiedzi pracownikowi
• nieprzyznawanie pracownikowi żadnych zadań do wykonywania
• pogróżki kierowane wobec pracownika
• ośmieszanie pracownika
• nieuzasadniona krytyka wykonywanej pracy przez pracownika
• niedopuszczanie pracownika do głosu
• polecanie pracownikowi wykonywania zadań poniżej umiejętności lub naruszających jego godność
• rozsiewanie plotek o pracowniku
• odbieranie zadań pracownikowi, które wcześniej zostały mu polecone do wykonania
• nakładanie na pracownika prac przekraczających jego możliwości i kompetencje lub szkodliwych dla jego zdrowia;
• zatajanie przed pracownikiem ważnych i istotnych informacji
• wyzywanie i słowne znieważanie
• nieuzasadniony groźny związane z utratą pracy.

Każda osoba, która doznała jakiejkolwiek krzywdy z tytułu mobbingu, a w szczególności jeśli mobbing wywołał rozstrój zdrowia ma prawo od pracodawcy odszkodowania.

Jak udowodnić mobbing w pracy?

Jak udowodnić mobbing w zakładzie pracy? Niestety, nie należy to do łatwych zadań. Osoby doświadczające mobbingu w pracy powinny skupić się na zdobyciu dowodów, które są kluczowym dowodem przeciwko sprawcy. Zbieranie obciążających materiałów powinno się zacząć już na samym początku nękania. Po pierwsze należy prowadzić notatnik, w którym należy zapisywać wszystkie akty mobbingu w pracy, z dokładną datą, godziną, miejscem i wymienieniem mobberów oraz świadków sytuacji. Bardzo ważne jest, by wskazać na powtarzalne zachowania, tak by instytucje badające sprawę nie uznały ich za jednorazowe czynności. Dopuszczalne jest również zebranie świadków mobbingu, którzy swoimi zeznaniami potwierdzą zachodzenie mobbingu.

Niestety w praktyce wygląda to trochę gorzej. Zebranie świadków jest bardzo trudne, dlatego że większość zatrudnionych boi się i nie chce zeznawać przeciwko „oprawcy“. Z reguły takie działania kończą się utratą zatrudnienia lub degradacją stanowiska w firmie, dlatego pracownicy bojąc się o swoją posadę wolą milczeć.

Oprócz powyższych działań, ofiara mobbingu powinna również gromadzić dowody bezpośrednie, czyli liściki, e-maile, smsy. Dowodem mogą być także nagrania z ukrycia, czy taśmy z podsłuchu. Sprawa jest dużo poważniejsza, jeśli nękany pracownik doznał uszczerbku na zdrowiu. W związku z tym powinien zebrać wszelkie dokumenty (również medyczne), które potwierdzą rozstrój zdrowia psychicznego oraz fizycznego pracownika.

Świadkami w sprawie o mobbing w pracy mogą być również byli pracownicy firmy. Osoby te z reguły częściej się zgadzają współpracować, czy nawet zeznawać w sądzie. O swojej sytuacji należy również rozmawiać z bliskimi, by więcej osób wiedziało o prześladowaniu i mogło potwierdzić słowa ofiary w sądzie

Co może zrobić ofiara mobbingu?

Jeśli w środowisku pracy występuje mobbing lub, jeśli jesteś osobą poszkodowaną nie powinieneś czekać na pogorszenie całej sprawy. W pierwszej kolejności warto zasięgnąć rady prawnika. Równocześnie warto zwrócić się do sprawcy o zaniechanie takich działań. Przede wszystkim ofiara mobbingu musi wyraźnie pokazać mobberowi, że nie zgadza się na nękanie, prześladowanie, zastraszanie. Jeśli to nie pomoże można szukać pomocy także u kierownika lub pracodawcy, o ile to oni nie są sprawcami mobbingu.

Jeśli działania mobbingowe są długotrwałe i nie istnieje szansa na porozumienie się ze sprawcą jedynym słusznym rozwiązaniem będzie skierowanie sprawy do właściwego sądu pracy.

W tym celu należy złożyć pozew o zapłatę zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną mobbingiem (pismo to jest określane także jako pozew o zadośćuczynienie z tytułu mobbingu). Co ważne, pracownik zgłaszający taką sprawę nie musi obawiać się jakichkolwiek kosztów sądowych, ponieważ jest z nich zwolniony w tego rodzaju sprawach z urzędu. Postępowanie sądowe trwa od 6 miesięcy nawet do 2 lat, w zależności od okoliczności danej sprawy oraz zachowania stron postępowania. 

Jeśli jesteś ofiarą mobbingu masz prawo:

• rozwiązać umowę o pracę z powodu mobbingu
• żądać zadośćuczynienia za rozstrój zdrowia pracownika
• żądać odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę z powodu mobbingu
• żądać odszkodowania za wystąpienie mobbingu, nawet gdy nie poniosłeś szkody.

Gdzie zgłosić mobbing?

W zależności od przypadku mobbingu mogą być różne ścieżki zgłoszenia mobbingu. Jeśli prześladuje nas nasz przełożony, czy inny współpracownik można zgłosić mobbing do głównego pracodawcy. Jego obowiązkiem jest ochrona pracownika, dlatego to pracodawca może w pierwszej kolejności podjąć czynności, które rozwiążą zaistniały problem. Jeśli natomiast nie otrzymamy wsparcia i pomocy, sprawę należy zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Organ ten ma głównie charakter skargowy, co oznacza że po wpłynięciu skargi przez osobę pokrzywdzoną, trudno jest skontrolować zjawisko prześladowania w miejscu pracy.

Zanim pracownik zdecyduje się skierować sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy, warto dokonać analizy całej sytuacji. Dlatego pomoc adwokata w tej sprawie będzie przydatną wskazówką do otrzymania pomocy. PIP jest jedną z instytucji, do których może zgłosić się pracownik, który padł ofiarą mobbingu. Taka osoba może także zgłosić się bezpośrednio do sądy pracy. Przepisy prawa nie wskazują kolejności i trybu załatwiania roszczeń, jakie wynikają ze zjawiska prześladowania, czy nękania. W związku z tym, to od ofiary zależy gdzie i kiedy zgłosi całe zdarzenie.

Jeśli powyższe działania nie pomogą stosowanie mobbingu można zgłosić także do Rzecznika Praw Obywatelskich, lub do antymobbingowych stowarzyszeń regionalnych, jakie działają w większych miastach w Polsce. Takim miejscem jest Krajowe Stowarzyszenie Antymobbingowe we Wrocławiu, Oddziału Stowarzyszenia Antymobbingowego im. Barbary Grabowskiej w Poznaniu, czy Ogólnopolskie Stowarzyszenie Antymobbingowe OSA w Gdańsku.

Warto jeszcze wspomnieć o miejscach, gdzie nie powinno się zgłaszać takich problemów. Takim miejscem jest chociażby policja i prokuratura, chyba że istnieje podejrzenie popełnienia przestępstwa (naruszenie nietykalności cielesnej, napaść, czy publiczne uwłaczenie godności człowieka).

Osobą zgłaszającą mobbing w zakładzie pracy powinna być osoba pokrzywdzona. Są sytuacje, kiedy może on wyznaczyć swoje pełnomocnika, który będzie go reprezentował podczas zgłoszenia.

Jak napisać zgłoszenie mobbingu?

Pismo o zgłoszenie mobbingu, czyli krótko mówiąc skargę składa się w formie:

• pisemnej
• poprzez e-mail
• za pośrednictwem e-skargi
• ustnie do protokołu
• telegraficznie za pomocą dalekopisu
• za pomocą telefaksu.

Zawiadomienie o nękaniu, czy prześladowaniu najczęściej przyjmuje formę pisemna. Taki dokument powinno się zaadresować do naszego pracodawcy. W przypadku, gdy jest on sprawcą – do Państwowej Inspekcji Pracy.

Przed sporządzeniem takiego pisma, warto skorzystać z gotowego wzoru podanego w internecie. Wzór pisma powinien zawierać takie elementy jak:

• dane pracodawcy lub nazwę jednostki organizacyjnej
• opis działań lub zachowań mobbera
• wskazanie z imienia i nazwiska osoby stosującej działania mobbingowe,
• przytoczenie dowodów mobbingu,
• uzasadnienie, potwierdzające zachowania mobbingowe.

Na piśmie należy także uwzględnić swoje dane osobowe. Osoby doświadczające mobbingu wstydzą lub boją się przyznać, że stały się jego ofiarami. Jednak pamiętajmy, że ze względu na duże ryzyko nadużyć, anonimowe donosy i skargi nie są rozpatrywane. Jeśli złożymy taki dokument do naszego pracodawcy, powinno się również powołać komisję antymobbingową, która ma na celu zbadać i wyjaśnić zasadność wnoszonej skargi.

Aby komisja była bezstronna, jej skład musi obejmować:

• przedstawiciela pracowników
• przedstawiciela pracodawcy,
• osobę wskazaną wspólnie przez pracowników oraz pracodawcę.

Jeśli wzór pisma w sprawie mobbingu wypełniany jest w celu złożenia do PIP, dokument należy odpowiednio zaadresować.

Jak walczyć z mobbingiem w miejscu pracy

Prawo nakłada na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy. Dlatego też w zakładach pracy, każdy pracodawca powinien określić swoją strategię walki z tym zjawiskiem. Istnieje również możliwość by dobrać rozwiązania antymobbingowe do potrzeb własnej firmy. Do walki ze zjawiskiem mobbingu najczęściej pracodawcy korzystają z takich rozwiązań jak:

• wdrażanie procedur antymobbingowych w
• komisji antymobbingowych
• pełnomocnik do spraw przeciwdziałania mobbingowi;
• szkolenia antymobbingowe dla pracowników oraz kadry zarządzającej.

Na podstawie przepisów prawnych w prawie pracy to pracodawca jest podmiotem, który w pełni odpowiada za pojawienie się zjawiska mobbingu w jego zakładzie pracy. Nieważne, czy on sam jest mobberem, czy jest to ktoś inny. Osoby stosujące mobbing względem innych osób mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej lub odpowiedzialności cywilnej.

Podsumowanie

Mobbing jest długotrwałym oraz uporczywym działaniem. Niestety, ale w środowisku pracowniczym coraz częściej się spotykamy się z tym zjawiskiem. W ostatnim czasie zjawisko to bardzo przybrało na sile. Dlatego warto o nim mówić. Niestety, ale pracownicy boją się o tym mówić, mimo iż niekiedy są tego świadkami. Wpływ na to ma na pewno strach nie tylko o własną posadę, ale również i o siebie.

Konsekwencje mobbingu są ogromne. Ponosi je nie tylko ofiara, ale również cały zakład pracy. Ogromną rolę pełni pracodawca, który powinien robić wszystko by mu przeciwdziałać. Warto pamiętać, że pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania za doznaną krzywdę. W przeciwdziałaniu mobbingowi ważną rolę odgrywa także pracodawca, który powinien jednoznacznie zadeklarować, że nie pozwala i nie będzie tolerował działań o charakterze mobbingu. Zjawisko mobbingu jest działaniem skierowanym przeciwko pracownikowi firmy. Jego skutki odbijają się niekiedy nie tylko na zdrowiu fizycznym, ale również na zdrowiu psychicznym.